مقدمه

زایمان یک تجربۀ زیباست؛ اما به دلیل داشتن درد و ناراحتی زیاد، اغلب موجب بروز اضطراب در مادران می‌شود. بسیاری از زنان برای داشتن زایمان طبیعی بدون درد به دنبال دریافت اپیدورال (دارو برای تسکین درد) می‌‎روند تا زایمان راحت‌تری داشته باشند. بهتر است برای انتخاب بهترین روش که هم برای مادر و هم برای کودک مناسب باشد، باید با پزشک مشورت کرد.

زایمان طبیعی روش‌های متفاوتی دارد که بهترین روش بدون درد است. بیمارستان تخصصی عسکریه و زایشگاه عسکریه جز بیمارستان‌های پیشرو در زمینۀ ترویج زایمان طبیعی بدون درد است که امروزه مادران باردار بسیاری را جذب کرده است و در ترویج و فرهنگ‌سازی روش اپیدورال بسیار موفق بوده‌اند.

زایمان فیزیولوژیک یا طبیعی 

زایمان فیزیولوژیک یا طبیعی مزایای زیادی دارد؛ اما درد آن موجب می‌شود که بسیاری از مادران حتی از اسم آن هم وحشت داشته و از زایمان طبیعی بدون درد به روش تزریق اپیدورال انجام آن خودداری کنند؛ اما اگر بدانید که زایمان طبیعی بدون درد نیز وجود دارد، مطمئنا تجدید نظر خواهید کرد.

با توجه به توصیه‌های پزشکان و فواید بی‌شماری که زایمان طبیعی دارد، امروزه این روش نسبت به سزارین طرفداران زیادی پیدا کرده است. زایمان یک فرایند طبیعی و تجربۀ دردناک است که طی آن به دلیل انقباضات رحمی، مادر درد زیادی را متحمل می‌شود. زنان مختلف پاسخ‌های متفاوتی به این فرایند می‌دهند.

جدا از روش‌های طبیعی مانند تمرین تنفس و ورزش که باید برای کاهش درد انجام داد، یک روش دیگر نیز وجود دارد که در آن با استفاده از روشی به نام «اپیدورال» به مقدار قابل توجهی درد زایمان را کم می‌کنند. 

این روش باید تحت نظر متخصص بیهوشی و در اتاق عمل یا زایشگاه انجام گیرد. در زایمان طبیعی بدون درد، دارو از طریق فضای قبل نخاعِی بخش انتهای کمر به خانم باردار تزریق می‌شود تا از انتقال سیگنال‌های دردِ رحم به مغز جلوگیری شود.

با تزریق این دارو به تدریج احساس بی‌حسی در رحم به وجود می‌آید؛ اما انقباضات ادامه داشته و مادر قادر است تا فشارهای لازم برای خروج نوزاد را انجام دهد. در طول روند زایمان، به‌طور مرتب ضربان قلب مادر و نوزاد بررسی می‌شود.

زایمان طبیعی بدون درد چگونه است؟

بی‌حسی اپیدورال یکی از محبوب‌ترین روش‌های کاهش درد در طول زایمان است. بیش از ۵۰ درصد خانم‌های باردار در بیمارستان‌ها از بی‌حسی اپیدورال استفاده می‌کنند.

طی این عمل باید متخصص بیهوشی در محل حضور داشته باشد. متخصص بیهوشی در بخش پایین کمر یک لولۀ پلاستیکی بسیار نازک و منعطف را وارد کرده که از طریق آن دارو در اطراف نخاع آزاد می‌شود.

بی دردی اپیدورال‌ ایمپالس ها یا درد های  عصبی را از قسمت‌های کمر ستون فقرات مسدود می‌کنند که این امر باعث کاهش احساس درد نیمه پایین بدن می‌شود.

اپیدورال به‌طور قابل ملاحظه‌ای درد و احساسات در نیمه پایین بدن را کاهش می‌دهد، اما باعث کاهش درد ۱۰۰٪ نخواهد شد. همچنین تزریق فقط زمانی انجام می‌شود که بدن مادر در فعالیت باشد، یعنی زمانی که حداقل ۳ انقباض را در ۱۰ دقیقه داشته باشد.

بی‌حسی اپیدورال چیست؟

بیهوشی برای زایمان با سایر جراحی‌ھا بسیار متفاوت است؛ چراکه در این حالت هم مادر و هم جنین درگیر خواهند بود. از طرفی تجربۀ درد در افراد مختلف و حتی در زایمان‌های مختلف، متفاوت است. در طول زایمان طبیعی برای کاهش درد از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از مناسب‌ترین روش‌ها استفاده از بی‌حسی اپیدورال است.

مزایا

بزرگترین مزیت اپیدورال، پتانسیل آن برای به وجود آوردن یک زایمان بدون درد است. درحالی‌که هنوز انقباضات ادامه دارد، درد به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در طول این نوع از زایمان، مادر همچنان از تولد آگاه و قادر به حرکت به اطراف است.

اپیدورال همچنین در زایمان سزارین مورد نیاز است تا درد را از جراحی خروج نوزاد از رحم کاهش دهد. بیهوشی عمومی در بعضی موارد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش مادر به‌طور کامل به خواب می‌رود و از روند زایمان بی‌اطلاع است.

مؤسسۀ ملی بهداشت (NIH) در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۸ میزان افزایش زایمان را ۷۲ درصد اعلام کرد که این رقم محبوبیت اپیدورال را نشان می‌دهد. از دیگر فواید زایمان اپیدورال؛ شامل:

روشی بسیار مؤثر است.

بسیار کم عارضه است.

مادر هنگام زایمان می‌تواند قدرت زور زدن داشته باشد.

روش اپیدورال درد ناشی از انقباضات رحم را از بین می برد ولی شدت و دفعات انقباضات رحم را کاهش نمی دهد . بنابراین نه تنها روی پیشرفت زایمان اثر سوئی ندارد بلکه در واقع آن را تا حدودی تسریع هم می کند .

فاکتورهای خطر

برخی از عوامل خطر اپیدورال عبارتند از:

اپیدورال همچنین در زایمان سزارین مورد نیاز است تا درد را از جراحی خروج نوزاد از رحم کاهش دهد. بیهوشی عمومی در بعضی موارد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش مادر به‌طور کامل به خواب می‌رود و از روند زایمان بی‌اطلاع است.

مؤسسۀ ملی بهداشت (NIH) در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۸ میزان افزایش زایمان را ۷۲ درصد اعلام کرد که این رقم محبوبیت اپیدورال را نشان می‌دهد. از دیگر فواید زایمان اپیدورال؛ شامل:

روشی بسیار مؤثر است.

بسیار کم عارضه است.

مادر هنگام زایمان می‌تواند قدرت زور زدن داشته باشد.

روش اپیدورال درد ناشی از انقباضات رحم را از بین می برد ولی شدت و دفعات انقباضات رحم را کاهش نمی دهد .بنابراین نه تنها روی پیشرفت زایمان اثر سوئی ندارد بلکه در واقع آن را تا حدودی تسریع هم می کند .

فاکتورهای خطر

برخی از عوامل خطر اپیدورال عبارتند از:

سردرد

تب

مشکلات تنفسی

افت فشار خون، که می‌تواند ضربان قلب کودک را کاهش دهد.

مشکلات ادراری به‌صورت بی اختیاری که نیاز به کاتتر ادراری دارد.

بی‌حسی و بی حرکتی موقت  پاها

خارش بدن (ناشی از داروها)

مهم است که توجه داشته باشید که این خطرات نادر است و احتمال کمی وجود دارد که رخ دهند. این واقعیت که مادران نمی‌تواند تمام اتفاقات زایمان را با اپیدورال احساس کنند، می‌توانند منجر به مسائلی از قبیل افزایش خطر پاره شدن واژینال شوند.

روش تزریق اپیدورال چگونه است؟

برای تزریق بی‌حسی اپیدورال، بیمار یا حالت نشسته دارد یا به یک سمت دراز می‌کشد. متخصص بیهوشی در این مرحله سوزن باریکی را از پایین کمر بیمار به درون ستون فقرات می‌برد و داروی بی‌حسی را تزریق می‌کند. این دارو به تدریج تزریق شده تا در طول زایمان سطح بی‌حسی مادر یکسان نگه داشته شود.

سوزن وارد شده به پشت کمر ممکن است کمی دردناک باشد. بنابراین قبل از آن معمولاً پوست بی‌حس می‌شود. در هنگام تزریق ماده بی‌حسی در کمر ممکن است گرما در پاها حس شود. زایمان زمانی انجام می‌شود که مادر به طور کامل احساس بی‌حسی داشته باشد.

چه زمانی باید از اپیدورال استفاده کرد؟

اپیدورال، درد در یک ناحیه خاص را کاهش می‌دهد (در اینجا قسمت پایین بدن). تزریق اپیدورال ۱۰ دقیقه به طول می‌انجامد و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از تزریق اثر می‌کند. این دارو از طریق یک لوله به ستون فقرات تزریق می‌شود.

آیا اپیدورال امن است؟

این دارو هم برای مادر هم برای جنین بی‌خطر است. هنگامی که سایر شیوه‌های کنترل درد کمک‌کننده نیست، اپیدورال از درد جلوگیری خواهد کرد. این دارو به زنان کمک می‌کند تا آرام شوند و تمرکز خود را بر زایمان بیشتر کنند؛ اما مانند بسیاری از داروها می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند.

آیا اپیدورال بر نوزاد تأثیر دارد؟

تحقیق در مورد اثرات اپیدورال‌ها در نوزادان تا حدودی مبهم است و بسیاری از عوامل می‌توانند سلامت نوزاد را تحت تأثیر قرار دهند.

تعیین اینکه چه مقدار از این داروها بر نوزاد تأثیر دارد، دشوار است و می‌تواند بر اساس دوز، مدت زمان زایمان و ویژگی‌های هر کودک متفاوت باشد.

از آنجا که دوز و داروها می‌توانند متفاوت باشند، اطلاعات دقیق از تحقیقات در حال حاضر در دسترس نیست. دوزهای بالا از این داروها همچنین باعث تنگی تنفسی و کاهش ضربان قلب جنین خواهد شد که به‌طور موقت با تجویز اکسیژن و اقدامات حمایتی اکثرا برطرف می‌شود.

اگرچه ممکن است نوزادان هیچ آسیبی در اثر این دارو نبینند؛ اما امکان بروز اثرات ظریفی روی نوزاد وجود دارد.

چه زمانی نمی‌توان از این روش استفاده کرد؟

چند شرایط پزشکی وجود دارد که می‌تواند مانع استفاده از اپیدورال شود. این شرایط پزشکی عبارتند از:

تعداد پلاکت‌های مادر کم است یا از رقیق کننده‌‎های خون استفاده می‌کند.

مادر دچار فشار پایین غیرعادی باشد (به علت خونریزی یا مشکلات دیگر).

مادر دچار عفونت خونی باشد.

عفونت پوستی در قسمت پایین کمر وجود داشته باشد.

متخصص بیهوشی در پیدا کردن فضای اپیدورال مشکل داشته باشد که این مشکل می‌تواند در زنان چاق یا دارای مشکلات نخاعی به وجود بیاید.

بیمار واکنش آلرژیک قبلی به بی‌حسی موضعی داشته باشد.

مصرف هپارین یا انوکسوپارین یا سایر انعقادها

چه بیمارستان‌هایی زایمان طبیعی بدون درد را انجام می‌دهند؟

بیمارستان‌ها و زایشگاه‌های متعددی در حال حاضر در کشور زایمان

طبیعی بدون درد را انجام می‌دهند. یکی از این مراکز «بیمارستان تخصصی عسکریه (ع) » است که با استفاده از مجرب‌ترین پزشکان و متخصصان بیهوشی این کار را در بالاترین کیفیت انجام می‌دهد.

انواع زایمان طبیعی بدون درد

این نوع از زایمان باید تحت نظر متخصص بیهوشی انجام گیرد و به میزان مهارت وی بستگی دارد. روش تزریق از راه کمر عمده‌ترین و مؤثرترین روش برای زایمان بدون درد است. در این روش درد زایمان تقریباً به‌طور کامل از بین می‌رود؛ ولی حس و حرکت شکم، کمر و پاهای مادر تغییری ندارند.

این روش با تکنیک‌های متفاوتی انجام‌پذیر است که از جمله این موارد می‌توان به اسپینال، اپیدورال یا تلفیقی از هر دو اشاره کرد. تزریق به هیچ‌کدام از بافت‌های حیاتی بدن مانند دیسک، مهره، نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد نمی‌شود و هیچ‌‌کدام از این روش‌ها، باعث کمردرد نخواهند شد.

تصمیم‌گیری در مورد تکنیک‌های زایمان به روش طبیعی و بدون درد در وهلۀ اول باید با صلاحدید پزشک متخصص زنان و زایمان انجام شود. سپس مادر از نظر کنترل اضطراب و برخی بیماری‌های خاص همانند ناراحتی‌های قلبی، دیابت زایمان، هموروئید حاد و… مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مادران باردار هرچه آگاه‌تر باشند، زایمان موفق‌تری خواهند داشت.

بهترین روش زایمان طبیعی بدون درد

همانطور که می‌دانید بسیاری از افراد به‌دلیل درد‌هایی که در روش طبیعی باید متحمل شوند از این روش زایمان بیزارند، اما خوشبختانه با پدیدار شدن بسیاری از تکنیک‌های بی‌دردی چنین مسئله هولناکی برای همیشه برطرف شده است.

اپیدورال، یکی از بهترین روش‌هایی است که برای بی‌دردی یا بی‌حسی مادر انجام و تزریق می‌شود؛ چرا که این تزریق تمرکز و قدرت را از مادر نمی‌گیرد و تنها امکان استراحت و بی‌دردی را به او می‌دهد.

مادر به‌دلیل قدرت و تمرکزی که دارد، می‌تواند به پیشرفت روند زایمان بسیار کمک کند و یک زایمان موفق و بدون مشکل داشته باشد. علاوه بر این موارد، به‌کارگیری این تکنیک هیچ خطر و آسیبی را به جنین نمی‌رساند.

تجربه زایمان طبیعی با اسپاینال

مادران برای آنکه دردهای زایمان طبیعی را متحمل نشوند، به‌دنبال روش و تکنیک‌های متفاوتی هستند که زایمانی بدون درد و راحت تجربه کنند. بی‌حسی اسپاینال، یکی از روش‌ها و تکنیک‌هایی است که برای بی‌حسی مادر انجام می‌شود.

تفاوتی که این تکنیک با روش‌های دیگری مانند اپیدورال دارد، این

است که این تزریق بی‌حسی فقط یکبار انجام می‌شود و بی‌دردی آن نهایت تا ۲ ساعت باقی خواهد ماند. امروزه پیشنهاد پزشکان برای انجام این نوع از زایمان بدون درد، استفاده از روش اپیدورال است، معمولا بی‌حسی اسپاینال بیشتر در زایمان‌های سزارین انجام می‌شود.

همچنین استفاده از این داروی تزریقی بی‌حسی برای مادر و جنین بی‌خطر بوده و عارضه‌های بسیار کمی را برای مادر به‌همراه خواهد داشت. گاهی ممکن است علاوه بر این که تزریق اسپاینال را برای زایمان طبیعی مادر انجام می‌دهند، تزریق اپیدورال را به‌صورت ترکیبی انجام شود. استفاده از نوع تکنیک یا انتخاب روش بی‌حسی بستگی به شرایط مادر و صلاحدید پزشک خواهد داشت.

مادر باردار چه نقشی در هدایت موفق زایمان طبیعی بدون درد دارد؟

مادر باردار عزیزی که منتظر به دنیا آوردن فرزند خود هستید یا تصمیم به فرزندآوری در آینده گرفته‌اید، اگر می‌خواهید نوزادتان را به‌روش زایمان طبیعی بدون درد به دنیا آورید، توصیه می‌شود برای سپری کردن این دوران همراه با آرامش و موفقیت هرچه بیش‌تر، اقدامات زیر را جدی بگیرید:

از همین امروز توسط مربیان مجرب شروع به انجام ورزش‌ها و تمرینات مناسب دوران بارداری کنید. داشتن عضلات قوی، به‌خصوص عضلات قوی شکم، کمر و لگن کمک بزرگی به داشتن

زایمان موفق می‌کند.

مطالعه کنید و از منابع معتبر، اطلاعات درست و کامل در مورد زایمان و بی‌دردی، دریافت کنید. آگاهی باعث از بین رفتن ترس و اضطراب بی‌پایه و اساس خواهد شد، اطلاعات گرفتن از افراد غیر کارشناس، مشکلات شما را بیشتر خواهد کرد.

با پزشک متخصص زنان در مورد بی‌دردی صحبت کنید و راهنمایی‌های لازم در خصوص ویژگی‌های زایمان خود را از ایشان بگیرید. به‌خاطر داشته باشید که شما وقتی کاندید خوبی برای بی‌دردی خواهید بود که کاندید خوبی برای زایمان طبیعی باشید.

با خانواده و همسرتان در مورد بی‌دردی زایمان صحبت کنید و مطالبی که فرا گرفته‌اید را در حد قابل فهم و ساده برایشان توضیح دهید. متقاعد شدن خانواده به حمایت هرچه بیشتر از شما کمک خواهد کرد.

در زمان بستری در بیمارستان و پذیرش در بخش زایشگاه جهت انجام زایمان، کادر زایشگاه را از اینکه متقاضی بی‌دردی هستید، مطلع کنید و از آنها بخواهید تقاضای بی‌دردی شما را از همان ابتدای بستری به اطلاع متخصص بیهوشی که مسئول انجام و هدایت بی‌دردی شماست، برسانند و فرم رضایت آگاهانه بی‌دردی برای زایمان را خود و همسرتان، در زمان پذیرش در زایشگاه امضا کنید. آگاهی یافتن به‌موقع متخصص بیهوشی بیمارستان از تقاضای بی‌دردی شما باعث برنامه‌ریزی برای ویزیت زودهنگام و اقدام سروقت برای بی‌دردی خواهد شد.

اگر بیماری خاصی از جمله مشکلات انعقادی و خونریزی دهنده یا سابقه مصرف داروهایی مانند آسپرین، هپارین (یا داروی تزریقی دور ناف) دارید، حتماً به متخصص بیهوشی اطلاع دهید.

اگر مشکلات جدی ستون فقرات کمری، بیماری عصبی یا مغزی نخاعی دارید و قبلاً مدارک پزشکی برای بررسی آنها گرفته‌اید (از جمله MRI یا CT SCAN مغز و ستون فقرات)، آن مدارک را همراه خود به بیمارستان بیاورید و به اطلاع متخصص بیهوشی برسانید.

با پزشک بیهوشی همکاری لازم و هوشمندانه در حین و بعد از انجام بی‌دردی داشته باشید و توصیه‌ها و دستورات او را که به زبان ساده برای شما توضیح داده می‌شود، اجرا کنید.

از جمله

در حین انجام بی‌دردی، بی‌حرکت باشید و با تنفس‌های عمیق و آرام، میزان دردتان را کم کنید.

پس از پایان انجام بی‌دردی، نیم ساعت درازکش باشید و پس از اتمام، نیم ساعت راه بروید.

روی توپ حرکت فیزیکی انجام دهید (با راهنمایی‌های ماما).

مثانه خود را خالی نگه دارید و با خوردن مایعات شیرینِ صاف، گرسنگی و تشنگی خود را برطرف کنید.

در زمان زایمان با قرار گرفتن بدن نوزاد در کانال زایمانی، همکاری خوب و کافی برای زور زدن قوی و مؤثر در حین انقباضات داشته باشید و به تولد سالم نوزاد خود کمک فعالانه کنید. در نظر داشته باشید که نوع دارو و غلظت داروی بی‌دردی شما طوری انتخاب می‌شود که کوچک‌ترین بی‌حسی و بی‌حرکتی در شکم، لگن و پاهای شما ایجاد نخواهد شد و شما پس از نیم ساعت اول بعد از تزریق بی‌دردی، درک کاملی از انقباضات شکمی دارید و به‌طور ارادی می‌توانید آنها را تقویت کنید.

در هر مرحله از سیر زایمان به تصمیمات پزشک اعتماد کنید و بدانید اگر تغییر ناگهانی در برنامه درمان شما چه در زایمان و چه بی‌دردی داده شود، برای حفظ حداکثر ایمنی شما و فرزندتان است؛ بنابراین اگر زایمان شما به ناگاه تبدیل به سزارین اورژانسی شود یا برای انجام بی‌دردی به‌جای روش اپیدورال از روش اسپاینال استفاده شود، صبوری کنید و مطمئن باشید که با توجه به وضعیت بالینی شما و جنین، صحیح‌ترین روش برای شما انتخاب شده است.

در نهایت مثبت اندیش باشید و به موازات انجام مراقبت‌های فکری و عملی ذکر شده مکرراً مراقبت کامل‌تر پروردگار مهربان را نسبت به خودتان، یادآوری کنید و بدانید که با توکل به او آرامش بیشتری خواهید یافت و زایمان را با آگاهی و تلاش هوشمندانه، با موفقیت به نتیجه خواهید رساند

نوشته های آقای دکتر اکبر یزدخواستی متخصص بیهوشی بیمارستان تخصصی عسکریه

برای آگاهی بیشتر از خدمات ما لطفا به صفحه رسمی بیمارستان تخصصی عسکریه و یا از اپلیکیشن بیمارستان تخصصی عسکریه استفاده کنید