شب ادراری یکی از مسائل مهم و شایع کودکان میباشد. گرچه عارضه وخیمی نیست اما میتواند نظم خانواده را بر هم زده و باعث نگرانی والدین گردد. شب ادراری معمولاً در بچه های زیر چهار سال امری طبیعی است ولی بخصوص اگر تا سن مدرسه قطع نشود بعنوان بیماری تلقی میشود.

99% بچه ها در سن 15 سالگی شبها خشک میخوابند و فقط 1% بچه های طبیعی در این سن (15 سالگی) هنوز شب ادراری دارند. شب ادراری در پسربچه ها به میزان دو برابر دختربچه ها دیده می شود. دو نوع شب ادراری وجود دارد. یک نوع اولیه است که از زمان تولد وجود داشته و قطع نشده است، و نوع ثانویه که در آن پس از اینکه تا مدتی بیمار کنترل کامل ادرار را بدست آورد مجدداً دچار شب ادراری میشود. (علل این دو نوع شب ادراری با هم متفاوتند).

ظرفیت مثانه در نوزادی حدود 40 میلی لیتر است که با افزایش سن به تدریج بر آن افزوده میشود. اسفنکتر ارادی مجرا نیز بتدریج به کنترل و اراده کودک درمی آید و در سه سالگی به حد کامل کنترل ارادی میرسد. هر دو این عوامل باعث می شوند که تا این سن در اکثر بچه ها کنترل ادرار به دست آید.
باید دانست که شب ادراری یک بیماری نبوده بلکه یک علامت است و عوامل متعددی به تنهایی یا با هم میتوانند علت شب ادراری باشند.

عده ای مسئله تاخیر در بلوغ و تکامل دستگاه عصبی را به عنوان علت شب ادراری مطرح کرده و عده ای دیگر کاهش ظرفیت مثانه راو عده ای اختلال در ترشح هورمون ADH  ( که موجب بازجذب آب در کلیه ها می شود ) را به عنوان عامل، پیشنهاد میکنند.
برخی نیز ژنتیک و توارث را به عنوان علت شب ادراری ذکر می کنند چون معمولاً یک رابطه فامیلی در مبتلایان به شب ادراری وجود دارد بدین صورت که اگرهر دوی والدین سابقه شب ادراری داشته باشند 77% بچه ها و اگر یکی سابقه شب ادراری داشته باشند 43% بچه ها به شب ادراری مبتلا خواهند بود.

عده ای نیز در مطالعات خود نشان داده اند که بچه های مبتلا به شب ادراری اختلال در بیدار شدن دارند و به دلیل خواب سنگین ،در خواب ایمپالسهای ارسالی از مثانه به مراکز مغزی که پر شدن مثانه و نیاز به تخلیه را گزارش می کنند ،موجب بیدار شدن بچه نشده و در نتیجه در رختخواب ادرار می کند و علت شیوع بیشتر شب ادراری در بچه های شلوغ و پر تحرک و بچه های بیش فعال که طی روز خیلی فعالیت کرده و در شب به خوابهای عمیق می روند همین اختلال در بیدار شدن است.

اضطراب و استرس روحی بچه نیز در ایجاد شب ادرای دخیل است و به همین دلیل است که گاه با به دنیا امدن بچه دوم خانواده، بچه اول که نیازمند توجه والدین است دچار شب ادراری می شود و باز به همین دلیل است که تحت فشار گذاشتن بچه ودعوا کردن او نه تنها باعث بهبود شب ادراری نمی شود بلکه ممکن است آن را بدتر نیز بکند.
اثبات شده که مجموعه ای از همۀ این عوامل در ایجاد شب ادرای موثرند.

در اغلب موارد ،تشخیص علت شب ادراری بسیار مشکل است و در اکثر موارد هیچ علت واضحی برای آن پیدا نمیشود. معمولاً یک معاینه کامل و یک آزمایش ساده ادرار از نظر تشخیصی کافی است و گاهی سونوگرافی سیستم ادراری هم لازم است مگر اینکه این معاینات، ما را به وجود مسائلی راهنمائی کند که برای تشخیص آنها آزمایشهای بیشتری لازم باشد. این کودکان نباید تحت آزمایشهای تشخیصی یا اقدامات درمانی غیر ضروری قرار بگیرند، مگر شرح حال و معاینات و آزمایش ادرار دلیلی واضح برای انجام این اعمال را نشان دهد.

در قسمت دوم مقاله به روشهای درمانی شب ادراری کودکان خواهم پرداخت.

برای رزرو نوبت از سایت رسمی بیمارستان استفاده کنید

                                                                                                                 دکترمحمدرضا قرائتی

متخصص و جراح کلیه و مجاری ادراری و تناسلی

فلوشیپ فوق تخصصی پیوند کلیه