مراقبت های دوران نوزادی
سلامت نوزادان ارتباط مستقیم با سلامت نسل‌های آتی دارد و افرادی که در ابتدای ولادت با مشکل روبرو می شوند برخی از این مشکلات می تواند حتی در نسل های آتی نیز تداوم یابد نظیر کم وزنی بدو تولد نوزاد بنابراین معضلاتی را برای خانواده‌ها و جوامع به دنبال خواهد داشت. از جمله فاکتورهایی که در ایجاد این معضل دخیل هستند، عبارتند از: سوءتغذیه و معضلات سلامت مادران طی بارداری، کشیدن سیگار در زمان بارداری، مصرف موادمخدر و الکل و تحمیل اذیت و آزار در این دوران. بنابراین سلامت مادر به عنوان یک زن نقش موثر در سلامت جنین و نوزاد خواهد داشت. مراقبت از نوزاد پس از تولد از وظایف اصلی والدین و به ویژه مادر می باشد نوزاد موجودی آسیب پذیر و دوران نوزادی پر مخاطره ترین دوران زندگی هر فرد به شمار می رود در حالی که می توان با کمی دقت و دلسوزی و توجه عمیق به حفظ سلامت این موجودات کوچک، پاک و بیگناه که هدیه الهی هستند حمایت از انها را تداوم بخشید و به استحکام و گرمی خانواده ها رونق داد، نوزادان و کودکان آینده سازان ما هستند، آنها آینده روشن و درخشانی نخواهند داشت مگر اینکه از طریق ایجاد فرصت های برابر،مراقبت های سلامت مورد نیازشان را دریافت کنند .
دوران نوزادی به ۲۸ روز اول تولد اطلاق می شود که به دلائل زیر حائز اهمیت میباشد:
۱-بخش مهمی از مرگهای کودکان در سال اول زندگی مخصوصاّ در دوران نوزادی رخ می دهد .
۲-مقاومت بدن نوزاد در برابر سرماو گرما و میکروبهای بیماریزا کمتر از افراد بزرگسال است .
۳-نوزاد قادر به مراقبت از خود نیست و باید او را از خطر بیماری حفظ کرد .
۴-چون پس از تولد ، محل زندگی نوزاد از داخل رحم مادر به دنیای بیرون تغییر پیدا می کند ، مدتی طول می کشد تا نوزاد به زندگی جدید خود عادت کند.
مراقبتهای نوزاد بعد از تولد :
- نوزاد بلافاصله پس از تولد نیاز به تماس فوری پوست با پوست با مادر دارد او نیازمند شنیدن صدای مادر دیدن وبوئیدن او وآغوش گرم مادر است تا تنها نباشد و احساس غربت نکند این امر به تسریع اوج پیوند عاطفی بین مادر ونوزاد تعادل فیزیولوژیکی ( قلب تنفس ، خواب وقند خون ) برقراری جریان شیر و تسهیل در مکیدن پستان، موفقیت در شیر دهی و تداوم آن، کاهش عفونت،تنظیم درجه حرارت بدن نوزاد، کاهش اضطراب، گریه و تنش در نوزاد و همچنین کاهش مصرف انرژی و در نتیجه به افزایش رشد بیشتر کمک می کند .
- وقتی نوزاد سالم بلا فاصله پس از زایمان در تماس پوست با پوست روی شکم و قفسه سینه مادر قرار گیرد توانایی ها و هوشیاری خود را آشکار می کند در زایمان طبیعی و یا سزارین بدون بی هوشی عمومی تغذیه نوزاد با شیر مادر بلافاصله بعد از تولد حتی در اتاق زایمان یا اتاق عمل شروع می شود در سزارین با بی هوشی عمومی ساعتی بعد از تولد و پس از برقراری تماس پوستی با مادر و هوشیاری و آمادگی لازم مادر می تواند نوزاد را در آغوش گرفته او را ببیند لمس کند و شیر داردن را شروع کند نوزاد نیازمند شیر مادر است و شیر مادر غذایی بی نظیر و بدون جایگزین برای اوست.
- همه نوزادان چه آنهایی که زایمان طبیعی و چه از طریق سزارین متولد شده اند و سالم هستند باید در تمام شبانه روز در کنار مادر باشند و این هم اتاقی و همراهی مادر و نوزاد از زمان تولد شروع می شود و وقتی مادر به اتاق خودش منتقل می شود نوزاد هم همراه او منتقل شده و در کنار مادر و در صورت نیاز به طور موقت در تخت خودش که کنار تخت مادر قرار دارد قرار داده می شود این اقدام باعث می شود تا مادر در کوتاه ترین زمان ممکن پس از زایمان با نوزادش ارتباط عمیق و تنگاتنگی برقرار نماید و وهروقت نیاز داشت او را بغل کرده و شیر دهد نوزاد از مزایای آغوز بهره مند می شود و سبب کاهش میزان عفونت ها به علت تماس کمتر با عوامل بیماریزا می شود
- در طی حضور نوزاد در زایشگاه و ترجیحا” در 24 ساعت اول عمر تلقیح واکس ب ث ژ به منظور پیشگیری از سل و واکسن هپاتیت و خوراندن قطره فلج اطفال انجام می شود
- مادر ونوزاد باید در زمان زایمان طبیعی حداقل 24 ساعت و در زایمان از طریق سزارین 48 ساعت در بیمارستان اقامت داشته باشند و سپس با شرایط زیر مرخص شوند
- در معاینه فیزیکی سالم باشد و حال عمومی نوزاد خوب باشد
- عارضه ای در قبل ، حین و بعد زایمان وجود نداشته باشد
- نوزاد بر حسب میل و تقاضای خود تغذیه موفق داشته باشد .در روز های اول ودوم ممکن است نوزاد هر نیم ساعت یک بار نیاز به تغذیه داشته باشد
- ظرف 24 ساعت اول زرد نشده باشد
- در روز اول حداقل یک بار ادرار و یک بار مدفوع داشته باشد و در روز دوم دوبار دفع ادرار و دو بار مدفوع داشته باشد
- مشکلات پستان در مادر و یا مشکلی در شیر نخوردن و پستان نگرفتن نوزاد وجود نداشته باشد
- در کشور ما برای تمام نوزادان در روز 5-3 بعد از تولد برخی از آزمایشات غربالگری که عموما” زمان آن دور روز پس از ترخیص می باشد به منظور اطمینان از عدم ابتلا نوزاد به برخی بیماریهای قابل پیشگیری ( در صورت تشخیص زودرس ) انجام می شود مشکلات و بیماری مورد نظر شامل : کم کاری غده تیروئید نوزاد ، غربالگری شنوایی ، فنیل کتونوری بیماری شربت افرا و گالاکتوزمی ( نقص انزیمی در بدن نوزاد که می تواند که می تواند در صورت دیر تشخیص دادن سبب عقب ماندگی ذهنی نوزاد شود ) و بیماری فاویسم که با تشخیص به موقع آن می توان از عوارض آن کاست محل و زمان انجام این تست ها را زمان ترخیص بپرسید.
- همه نوزادان صرف نظر از مدت حضورشان در بیمارستان باید روز سوم تا پنجم پس از تولد توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرد و معاینات بعدی در 14یا 15 روزگی و معاینه بعدی در یک ماهگی است
- دست ها مهمترین منبع انتقال میکروبها به بدن نوزاد هستند بنابراین لازم است لمس نوزاد چه در بیمارستان و چه منزل همیشه با دستهای تمیز انجام شود
- لباس نوزاد باید متناسب با فصل و از جنس نخ یا پنبه باشد بهترین راهنما برای پی بردن به این که نوزاد سردش شده یا گرمش است این است که اگر بازوها ران ها گردن و تن ( قسمتهای مرکزی بدن ) و صورت سرد است نوزاد سردش شده و باید لباس اضافه به وی پوشاند سردی نوک بینی و نوک انگشتان دست و پا به تنهایی ملاک یخ کردن نوزاد نیست بر عکس اگر پیشانی یا سر و گردن نوزاد از عرق مرطوب شده است نوزاد گرمش شده و باید لباسش کم شود
- قنداق کردن سنتی نوزاد ( جفت کردن پاها و پیچیدن بند قنداق به دور آن ) به هیچ عنوان توصیه نمی شود
- برای حفظ درجه حرارت بدن نوزاد باید درجه حرارت اتاق 25 تا 27 درجه و هوای اتاق تازه باشد .
- 12- در اتاقی که نوزاد نگهداری می شود ، باید با بستن در و پنجره از جریان سریع هوا یا کوران جلوگیری کرد.
- کهنه و ملافه های خیس را باید فوری عوض کرد .
- 14- نوزاد را نباید روی سطح سرد مثل ملافه یا ترازوی سرد گذاشت چون خیلی زود حرارت بدنش را از دست می دهد ۵-داغ شدن بدن نوزاد نیز خطرناک است . نباید او را در معرض مستقیم خورشید از پشت شیشه ، کنار شوفاژ یا بخاری یا زیر کرسی گذاشت یا لباس زیاد از حد به او پوشاند.
- زردی:
ممکن است زردی فقط در چشم نوزاد دیده شود ویا علاوه بر چشم ، مخاط و پوست بدن نوزاد نیز زرد گردد . معمولا در اثر رسوب ماده رنگی به نام بیلی روبین در قسمتهای مختلف بدن مانند چشم و پوست زردی ایجاد می شود .زردی نوزادان بر حسب زمان بروز آن علل مختلف دارد . برخی نوزادان در هفته اول پس از تولد ( بین روز دوم تا پنجم ) زرد می شوند وزردی آنها تا روز هفتم ادامه پیدا کرده و سپس کاهش می یابد این نوع زردی طبیعی است و مشکلی برای نوزاد بوجود نمی آورد .در این حالت تغذیه نوزاد با شیر مادر باید ادامه یافته برای اطمینان ، نوزاد توسط پزشک یا کارکنان بهداشتی معاینه شود، ادامه تغذیه نوزاد با شیر مادر در این مواقع نیز لازم است
– نکته مهم : برای درمان زردی نوزاد از دادن هر نوع ماده غذائی غیر از شیر مادر ( مانند آب قند ، ترنجبین ،شیر خشت )خودداری کنید . اگر زردی همراه با علائم زیر با شد خطرناک است:
-زردی روز اول
–در صورت منفی بودن گروه خون مادر و مثبت بودن گروه خون پدر .
-اگر فرزند قبلی مادر در اثر زردی فوت کرده باشد یا دچار عقب ماندگی شده باشد .
-اگر زردی شدید باشد ( کف دست و پا هم زرد شده باشد )
اگر زردی نوزاد همراه با خوب شیر نخوردن ، تب و بیحالی باشد
- دفع مدفوع :
مدفوع نوزاد در ۸ تا ۲۴ ساعت اول تولد به صورت ماده سیاه رنگ و چسبنده ای است که در برخی نوزادان ممکن است تا ۵ روز بعد از تولد نیز ادامه یابد . این ماده را باید با پنبه خیس شده با آب گرم از مقعد و اطراف آن پاک کرد . دفع مدفوع نوزاد در طی روزهای اول نظم خاصی ندارد و تا حدود زیادی بستگی به نحوه تغذیه نوزاد دارد . در تغذیه نوزاد با شیر مادر ، مدفوع نوزاد شل و به رنگ سبز قهوه ای شده و گاهی دارای لخته های سفید شیر است . دفعات دفع مدفوع بستگی دارد به مقدار و دفعات شیری که نوزاد می خورد . در هفته های بعد ممکن است دفعات دفع مدفوع بیشتر شود به طوریکه نوزاد بعد از هر نوبت شیر خوردن ، مدفوع دفع کند . مدفوع نوزاد در حالت عادی شل ،زرد یا سبز و بدون بو است .
*نکته مهم : چنانچه نوزاد تا ۴۸ ساعت اول بعد از تولد دفع مدفوع نداشته باشد ، به پزشک مراجعه کنید.
- مراقبت از ناف نوزاد :
- خشک شدن بند ناف نوزاد از همان روزهای اول و دوم شروع می شود . رنگ آن ابتدا زرد و سپس قهوه ای شده وبعد از یک تا دو هفته می افتد در این مدت و قبل از افتادن بند ناف لازم است :
– بند ناف و محل اتصال آن به بدن نوزاد تمیز و خشک نگه داشته شود
– بند ناف در معرض هوا قرار گرفته و خشک شود .
– ز گذاشتن هر گونه پوشش بر روی بند ناف خودداری شود.
– کهنه نوزاد زیر بند ناف بسته شود .
-از دست کاری و قرار دادن مواد آلوده بر روی بند ناف اجتناب گردد . ضمناّ استفاده از الکل نیز توصیه نمیشود زیرا الکل ، خشک شدن و جدا شدن بند ناف را به تاّخیر میاندازد .گاهی در محل اتصال بند ناف به بدن نوزاد ، ترشح شیری رنگ و بی بو و یا یکی دو قطره خون خارج می شود که اهمیتی ندارد.بند ناف نوزاد می تواند محل ورود میکروب باشد ، هرگز نباید با وسایل آلوده ناف نوزاد را دستکاری کرد ، نباید بند ناف را پانسمان کرد ، اگر بند ناف قرمز شد یا ترشح خونی یا چرکی داشت باید نوزاد را فوری نزد پزشک برد .
**تجویز مولتی ویتامین یا ویتامین آ + د :
برای تاّ مین ویتامینهای مورد نیاز نوزاد از روز ۱۵ تولد با نظر پزشک قطره آ+ د تجویز می شود .
