پیش دیابت چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟
پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت به این معنی است که قندخون ما بالاتر از حد نرمال است، ولی این بالا بودن به اندازه‌ای نیست که دیابت تلقی شود. باید توجه داشته باشیم بدون ایجاد تغییر در سبک زندگی، کودکان و بزرگسالانِ دارای پیش دیابت، به احتمال بیشتری به دیابت مبتلا خواهند شد. اگر مبتلا به پیش‌دیابت هستیم، ممکن است تخریب طولانی‌مدت ناشی از دیابت به‌خصوص در قلب و عروق و کلیه‌ها آغاز شده باشد. خبر خوب این است که می‌توان از پیشرفت به سمت ایجاد دیابت نوع دو اجتناب کرد و پیشگیری نمود.
تغذیه سالم، فعالیت بدنی روزانه به عنوان یک عادت و نگهداشتن وزن در محدوده طبیعی می‌تواند قند خون ما را به حالت نرمال برگرداند. همین موارد در کودکان نیز می‌تواند باعث برگشت قند خون به حالت طبیعی شود.
علائم پیش دیابت
در حالت عادی پیش‌دیابت هیچگونه علامتی ندارد. اما علائمی هستند که نشان می‌دهند احتمالا ما به سمت دیابت نوع دو در حال پیشرفت هستیم. این علائم عبارتند از:
- افزایش تشنگی
- ادرار زیاد
- گرسنگی بیش از حد
- خستگی بیش از حد
- تاری دید
چه افرادی لازم است برای تشخیص پیش دیابت به پزشک مراجعه کنند؟
در صورتی که نگران دیابت هستیم و یا علایم پیش دیابت یا دیابت را داریم، لازم است به پزشک مراجعه کنیم. اگر دارای علائم خطرزا یا ریسکفاکتورهای پیش دیابت هستیم، خوب است از پزشک خود بخواهیم قند خون ما را چک کند.
عوامل خطرزا یا ریسک‌فاکتورها در ایجاد دیابت پنهان، در واقع همان عواملی هستند که احتمال ابتلای افراد به دیابت نوع دو را افزایش می دهند. این عوامل شامل:
وزن: افزایش وزن یک عامل زمینه ساز ابتلا به پیش‌دیابت است. هرچه چربی در بافت‌ها بیشتر باشد، سلول‌ها به انسولین مقاومت بیشتری نشان می‌دهند. تجمع چربی به‌خصوص در بافت عضلات و اطراف شکم بیشتر دیده می‌شود.
اندازه دور شکم: افزایش بیش از حد سایز دور شکم نشانه مقاومت به انسولین است. خطر مقاومت به انسولین در مردان با اندازه دور شکم بالای ۱۰۰ سانتی متر و در خانم‌ها با اندازه دور شکم بالای ۸۷ سانتی‌متر افزایش می‌یابد.
رژیم غذایی: مصرف گوشت و گوشت‌های فرآوری شده و نوشیدنی‌های با قند بالا ارتباط مستقیم با افزایش خطر ابتلا به پیش دیابت دارد.
رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات، خشکبار، غلات کامل و روغن زیتون خطر ابتلا به پیش دیابت را کاهش می‌دهد.
عدم فعالیت بدنی: هر چه فعالیت بدنی ما کمتر باشد، خطر ابتلا به پیش‌دیابت را در ما افزایش می دهد. فعالیت فیزیکی به ما کمک می‌کند وزن خود را کنترل کنیم، قند خون را مصرف و بدن را مجبور به استفاده از انسولین به‌طور موثر کنیم.
سن: اگرچه دیابت در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد، اما احتمال ابتلا به پیش‌دیابت در افراد بالای ۴۵ سال بالاتر است.
سابقه فامیلی: در صورتی که والدینمان یا خواهر و برادرمان به دیابت نوع دو مبتلا شده باشند، ریسک ابتلای ما به پیش‌دیابت بیشتر است.
نژاد: به‌علت نامشخصی در بعضی از نژادها احتمال بروز پیش‌دیابت بیشتر است.
دیابت دوران بارداری: اگر در دوران بارداری دچار دیابت بارداری شده‌ایم، ما و فرزندمان در معرض احتمال بیشتری برای ابتلا به پیش دیابت قرار داریم.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: خانم‌های مبتلا به این سندرم شایع با احتمال بیشتری دچار پیش‌دیابت می‌شوند. علائم این سندرم شامل عادات ماهیانه نامنظم، پرمویی و اضافه وزن (چاقی) است.
مصرف دخانیات: مصرف دخانیات ممکن است باعث افزایش مقاومت به انسولین شود.
موارد دیگری که می‌توانند با پیش دیابت ارتباط داشته باشند، شامل:
- پرفشاری خون
- میزان پایین کلسترول خوب (HDL) در خون
- میزان بالای تری‌گلیسرید
در صورتی که این موارد با چاقی همراه باشند، می‌توانند باعث مقاومت به انسولین شوند.
علت اصلی پیش‌دیابت ناشناخته است، ولی به نظر می‌رسد سابقه فامیلی و ژنتیک نقش مهمی در آن داشته باشد. عدم فعالیت کافی، افزایش وزن همراه با چربی اطراف شکم هم عوامل مهمی در ایجاد پیش دیابت هستند.
وقتی به پیش‌دیابت مبتلا می‌شویم پانکراس ما ممکن است به اندازه کافی انسولین ترشح نکند یا سلول‌های بدن ما به انسولین مقاوم شده باشند و اجازه ورود قند به داخل سلول را ندهند. در نتیجه به جای اینکه قند باعث ایجاد انرژی در سلول‌ها شود در خون تجمع پیدا می‌کند و باعث بالا رفتن قند خون می‌شود.
عوارض پیش دیابت
مهمترین پیامد پیش دیابت پیشرفت به دیابت نوع دو است. دیابت نوع دو می‌تواند باعث بروز مسائل زیر شود:
- پرفشاری خون
- کلسترول بالا
- بیماری‌های قلبی
- سکته مغزی
- بیماری‌های کلیوی
- تخریب سیستم عصبی
- مشکلات بینایی و احتمال از دست رفتن بینایی
- قطع عضو
به نظر می‌رسد پیش دیابت با حمله‌های قلبی خاموش ارتباط داشته باشد و همچنین می‌تواند باعث تخریب کلیه‌ها شود، حتی اگر به دیابت نوع دو تبدیل نشده باشد.
آیا پیش دیابت قابل پیشگیری است؟
سبک زندگی سالم می‌تواند باعث جلوگیری از ابتلا به پیش دیابت و مانع پیشرفت آن به سوی دیابت نوع دو شود، حتی اگر دیابت در خانواده ما ارثی باشد.
سعی کنیم:
- غذای سالم مصرف کنیم.
- حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی متوسط در هفته یا 30 دقیقه فعالیت بدنی در اغلب روزهای هفته داشته باشیم.
- اضافه وزن خود را کاهش دهیم.
- فشار خون و کلسترول خود را در حد نرمال نگه داریم.
- سیگار نکشیم.
روش‌های تشخیص پیش دیابت
تشخیص پیش‌دیابت با انجام آزمایش قند خون ناشتا و دو ساعت بعد از صرف غذا انجام می شود.
تفسیر نتیجه آزمایش حتما باید توسط پزشک معالج انجام شود؛ چراکه هرگونه نتیجه‌گیری صرفا بر مبنای نتیجه آزمایش می‌تواند گمراه‌کننده باشد. بنابراین لازم است در این مورد حتما با پزشک خود مشورت کنیم.
منابع: Center for Disease control and prevention (CDC), Mayo clinic
