تعریف بیماری : یک اختلال سوخت و سازی در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو مقاوت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند. در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به‌آن هایپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن ایجاد می‌شوند که می‌توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کنند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از این عوارض مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.

 درمان این بیماری هم مانند بسیاری بیماری ها فقط قابل کنترل است. اینکه با مصرف چند روزه یک دارو بتوان به درمان نهایی این بیماری رسید، بدون آنکه نیاز به درمان دیگری وجود داشته باشد، غیرممکن است. دیابتی ها نیاز به کنترل همیشگی قند خون با دارو یا انسولین و کنترل میزان فشار خون، چربی خون، اختلالات تیروئید همراه، کنترل چشم ها و کلیه ها دارند و این کار موجب می شود که طول عمر عادی داشته باشند و گرفتار عوارض قند خون نشوند.

هشدار ها : هیپوگلایسیمی و هایپر گلایسمی را بشناسید.

هیپوگلایسمی :در مواردی مانند غذا نخوردن و استفاده زیاد از داروهای کاهنده قند خون چه به صورت خوراکی و چه به صورت تزریقی در افراد دیابتی، قند خون کاهش می یابد که ممکن است به طور ناگهانی یا به صورت تدریجی باشد. و از شخصی به شخص دیگر متغیر باشد. علائم هیپوگلایسمی عبارتند از :علائم عصبی مانند ناتوانی در تمرکز، احساس سبکی سر، گیجی، کاهش حافظه، بی حسی لب و زبان، بریده بریده صحبت کردن ، رفتارهای بی منطق یا تهاجمی، دو بینی و خواب آلودگی و علائم عمومی مانند تعریق، لرز، تپش قلب، عصبانیت، گرسنگی، ضعف، پوست مرطوب، رنگ پریدگی و در موارد افت شدید قند خون، ممکن است رفتارهای عدم آگاهی به زمان و مکان، تشنج ، مشکل از خواب بیدار شدن یا از دست دادن سطح هوشیاری مشاهده شود. البته ممکن است بیمار هیچ کدام از علایم گفته شده را نداشته باشد پس مطمئن ترین راه برای اطلاع یافتن از افت قند خون کنترل قند خون می باشد.علائم افت قند خون زمانی رخ می دهد که قند خون به 70 میلی گرم بر دسی لیتریا کمتر می رسد.

هایپر گلایسمی:  به افزایش قند خون بیمار به میزان 180 میلی گرم بر دسی یا بیشتر گفته می شود. علائم هیپر گلاسیمی عبارتند از: گرسنگی ، تشنگی ، ادرار بیش از حد معمول ، پر خوری ، پر نوشی ، کاهش آب بدن ، کاهش وزن ، ضعف عفونتهای مکرر ، تاری دید ، خستگی ، گرفتگی عضلات

رژیم غذایی:

اقداماتی که باید هنگام افت قند انجام دهید:
پس از کنترل قند خون و اطمینان از افت قند خون بلافاصله باید یک قند سریع الجذب استفاده کنید. باید همیشه قند همراه خود داشته باشید. مواردی که به سرعت قند خون را بالا می برد:
– سه حبه قند 
– نصف لیوان آبمیوه 
– یک قاشق شکر یا عسل 
15 دقیقه بعد از صرف یکی از موارد فوق ،قند خونتان را اندازه بگیرید
اگر افزایش نیافته بود دوباره این کار را تکرار کنید تا قند خونتان به 70 میلی گرم بر دسی لیتر برسد سپس یک میان وعده مصرف شود.
در صورتیکه قند خون 70 میلی گرم بر دسی لیتر نرسد باید با اورژانس تماس گرفته شود
فرد بیهوش باید به پهلو خوابانده شود
مصرف میان وعده ها تا حد زیادی می تواند از حملات افت قند خون جلوگیری کند.
* چنانچه بیمار بیهوش شده هرگز نباید از راه دهان چیزی به وی خورانده شود ؛ زیراخطر خفگی وجود دارد. بیمار را به پهلو بخوابانید وهمزمان با اورژانس 115 تماس گرفته شود

عوارض بلند مدت دیابت :

بینایی: تحت کنترل نبودن قند خون، اثر تخریب کننده ای روی عروق شبکیه چشم داشته و می تواند موجب بروز تاری دید و نابینایی شود.

آسیب کلیوی: کلیه ها نیز در صورت بالا بودن قند خون، آسیب دیده و دیالیز را به دنبال خواهد داشت.

پای دیابتی: عدم کنترل قند خون و عدم مراقبت صحیح از پاها، موجب ایجاد زخم هایی در پا می شود. این زخم ها می تواند به از کار افتادگی و قطع پاها منجر شود. علاوه بر کنترل قند، هر روز پاهای خود را معاینه نمایید و کفش مناسب بپوشید.

بیماری های قلبی و عروقی: دیابت کنترل نشده، احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و فشار خون را افزیش می دهد.

عوارض عصبی: اعصاب حسی و حرکتی اندامها مخصوصاً پاها در اثر قند خون بالا دچار آسیب می شوند که معمولاً به صورت بی حسی و گز گز کف پا خود را نشان می دهد. از دیگر عوارض عصبی، می توان به ناتوانی جنسی در آقایان اشاره کرد.

عفونت لثه و دندان: افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر عفونت لثه ها و پوسیدگی و لق شدن دندان ها هستند. لذا توصیه می شود بهداشت دهان و دندان را دقیقاً رعایت کنید.

فعالیت و استراحت : ورزش یکی از راه های پیشگیری ابتلا به دیابت و همچنین کنترل دیابت می باشد . بهمین دلیل برای همه افراد توصیه می شود ورزش را جزء برنامه های روزانه خود قرار دهند . در افراد مبتلا به دیابت انجام تمرینات ورزشی کمک زیادی به کنترل وزن ،تعادل بهتر قند خون ، کاهش نیاز به داروها و انسولین ، متعادل نگه داشتن چربی خون و کاهش ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی می کند. بهترین نوع ورزش برای افراد مبتلا به دیابت ورزش هوازی می باشد  ، در این نوع ورزش فرد به مدت 25-20دقیقه با شدت کم یا متوسط به صورت مداوم به انجام تمرینات ورزشی می پردازد.
نمونه این ورزش ها : شنا ، پیاده روی ، راه رفتن روی نقاله ، رقصیدن، بالا و پائین رفتن از پله ها و باغبانی می باشد.
این حرکات باعث افزایش ضربان قلب ، تعداد تنفس و بهبود سلامت قلبی عروقی می شود. البته لازم به ذکر است جهت انجام ورزش و تنظیم داروهای مصرفی باید با پزشک خود مشورت کنید.

پیشگیری : برخی از عوامل ابتلا به دیابتقابل کنترل است که ازجمله مهم ترین آنها می توان به چاقیبه ویژه چاقیشکم، داشتن زندگی بدون تحرکو ماشینی، سیگارکشیدن، مصرف زیاد گوشتقرمز، گوشتهای فرآوری شده، لبنیات پرچرب و شیرینی جات، بالا بودن کلسترول و چربی خوناشاره کرد.

یک رژیم غذایی مناسب با کاهش مقدار کربوهیدرات، چربی ها و کالری مصرفی و انجام ورزش هایی مانند پیاده روی باعث می شود که بدن از هورمون انسولین استفاده کند و میزان قند خون را پایین بیاورد. مراجعه منظم، غربالگری صحیح و تشخیص زودهنگام دیابت، بهترین راه برای جلوگیری و کنترل این بیماری است.