یکی از بیماری های شایع در جامعه ، بیماری دیابت است که عوارض متعددی در قلب ، کلیه ، عروق ، چشم و پا ایجاد می کند. از یک طرف کنترل عوارض مربوط به زخم پا آسان بوده و از سوی دیگر عدم دقت و سهل انگاری منجر به ضایعات جدی و حتی قطع عضو می شود آگاهی بیماران و خانواده آنان به منظور پیشگیری و مراقبت از زخم پای ناشی از دیابت نقش بسیار مهم و ارزنده ای دارد.
زخم پای دیابتی چگونه است و چرا ایجاد می شود ؟
زخم های پای افراد دیابتی معمولا بدون درد بوده و در مناطقی هستند که پوست آنها بشدت ضخیم شده و پینه بسته است. نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه پا، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا از مناطق مستعد به زخم هستند. این زخم ها ممکن است همراه با تورم موضعی، قرمزی و ترشح چرک باشند. گاهی اوقات اختلال عروقی و کاهش خونرسانی به پا حتی بدون ایجاد زخم هم موجب مردن و سیاه شدن و به اصطلاح نکروز قسمتی از پا و زخم پا می شود.
دو علت مهم ایجاد زخم پای دیابتی عبارتند از:
اختلال عروقی :
کف پا دورترین قسمت بدن از قلب است و نسبت به دیگر بافت های بدن خون کمی دریافت می کند. به همین علت است که در هوای سرد اولین جایی از بدن که سرد میشود پا است. بیماری دیابت در بلند مدت موجب کم شدن جریان خون در همه بدن می شود ولی این مشکل در پا بیشتر از جاهای دیگر بدن است همین امر موجب می شود که زخم هایی که بطور مرتب در اثر آسیب های محیطی در پای همه افراد ایجاد می شوند ولی بسرعت خوب می شوند در پای افراد دیابتی خوب نشود چون بهبود زخم به مواد غذایی و اکسیژن نیاز دارد که از راه خون به بافت ها می رسد. میکروب ها هم زمینه را مساعد دیده و بر روی زخم ایجاد شده شروع به فعالیت کرده و عفونت ایجاد می کنند.
2- اختلال در عملکرد اعصاب محیطی
مشکل دیگر افراد دیابتی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی است که موجب کم شدن حس لمس در پای آنها می شود. این کاهش حس موجب خشکی و ایجاد شکاف هایی در پوست شده که زمینه را برای ایجاد زخم فراهم می کند.از طرف دیگر بیمار به علت کاهش حس کمتر متوجه آسیب های محیطی می شود.
مثلا پا بدون اینکه شخص متوجه شود در مجاورت شی داغ قرار گرفته و می سوزد و یا بر روی شی برنده رفته و زخم میشود وقتی هم که آسیبی به پوست می رسد به علت اختلال در حس درد بیمار تا مدت ها متوجه آن نمی شود و این موجب پیشرفت عفونت در زخم می شود.
چگونه مراقب پاهای خود باشیم ؟
روزانه پاهای خود را از نظر وجود تاول، بریدگی، خراشیدگی یا ضایعات بین انگشتان بررسی نمائید. استفاده از آینه در دیدن کف پا و پاشنه کمک می کند. در صورت وجود اختلال دید، یکی از اعضای خانواده یا یک دوست، روزانه پاهایتان ر ا مشاهده نماید.
روزانه پاهای خود را با آب ولرم (نه آب داغ) بشوئید و با حوله ای نرم آن ها را خشک کرده خصوصاً بین انگشتان خود را با ملایمت و با دقت خشک نمائید.
در صورت خشکی پوست پاها، پس از شستشو و خشک کردن از کرم یا روغن مرطوب کننده استفاده کنید.
ناخن های خود را پس از استحمام کوتاه کنید. ناخن ها را بصورت یک خط صاف (غیر منحنی) کوتاه کنید تا از فرورفتن گوشۀ ناخن در پوست جلوگیری شود. با سوهان لبۀ ناخن را صاف کنید.
از آﻧجا ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺣﺲ ﮔﺮﻣﺎ ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎ ﻣﺸﻜﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ، از ﻗﺮار دادن ﭘﺎﻫﺎ در ﺟﺎی ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺮد ﻳﺎ داغ ﺧﻮدداری ﻛﻨﻴﺪ.
از راه رفتن با پای برهنه (حتی روی فرش) خودداری کنید و در تاریکی اقدام به راه رفتن ننمائید.
ﺳﻴﮕﺎر و افزایش وزن دو عامل مهم در بروز زخم پا هستند توجه داشته باشید.
ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ آﺳﻴﺐ ﻳﺎ ﺻﺪﻣﻪ ﺟﺪی در ﭘﺎی ﺧﻮد دﻳﺪﻳﺪ ﻫﻤﺎن روز ﺑﻪ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻣﺪت از ﭘﺎی آﺳﻴﺐ دﻳﺪه اﺳﺘﻔﺎدهﻧﻜﻨﻴﺪ.
