سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال شایع است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم و نشانه‌ها شامل گرفتگی عضلات، درد شکم، نفخ، گاز، اسهال یا یبوست یا هر دو است.IBS یک بیماری مزمن است که برای مدیریت طولانی مدت آن نیاز به کمک دارید.

فقط تعداد کمی از افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر علائم و نشانه‌های شدید دارند. برخی از افراد قادر هستند علائم خود را با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس کنترل کنند. علائم شدیدتر را می‌توان با دارو و مشاوره درمان کرد. IBS تغییری در بافت روده ایجاد نمی‌کند یا خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش نمی‌دهد.

علائم سندرم روده تحریک پذیر

علائم و نشانه‌های IBS متفاوت است اما معمولا برای طولانی مدت با فرد بیمار همراه هستند. رایج‌ترین آنها عبارتند از:

• درد شکمی، گرفتگی یا نفخ که به دفع مدفوع مربوط می‌شود
• تغییر در ظاهر حرکت روده
• تغییرات در تعداد دفعات اجابت مزاج

علائم دیگری که اغلب مرتبط هستند عبارتند از نفخ، افزایش گاز یا مخاط در مدفوع.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر تغییر مداوم در عادات روده یا سایر علائم و نشانه‌های سندرم روده تحریک پذیر دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. این علائم گاهی ممکن است نشان دهنده یک بیماری جدی تر مانند سرطان روده بزرگ باشند. علائم و نشانه‌های جدی تر و هشدار دهنده عبارتند از:

• کاهش وزن
• اسهال در شب
• خونریزی از رکتوم
• نارسایی کمبود آهن
• استفراغ بی دلیل
• مشکل در بلع
• درد مداومی که با دفع گاز یا حرکت روده تسکین نمی‌یابد

علل ایجاد سندرم روده تحریک پذیر کدامند؟

علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر مشخص نیست. عواملی که به نظر در ایجاد این بیماری نقش دارند عبارتند از:

• انقباضات عضلانی در روده: دیواره‌های روده با لایه‌هایی از ماهیچه پوشانده شده‌اند که با حرکت غذا در دستگاه گوارش شما منقبض می‌شوند. انقباضاتی که قوی‌تر هستند و بیشتر از حد معمول طول می‌کشند می‌توانند باعث گاز، نفخ و اسهال شوند. انقباضات ضعیف روده ممکن است عبور غذا را کند کرده و منجر به مدفوع سفت و خشک شود.
• سیستم عصبی: ناهنجاری‌های اعصاب در سیستم گوارشی شما ممکن است باعث شود زمانی که شکمتان به خاطر گاز یا مدفوع تحت تاثیر قرار می‌گیرد، ناراحتی بیش از حد طبیعی را تجربه کنید. هماهنگی ضعیف سیگنال‌های بین مغز و روده‌ها می‌تواند باعث شود بدن شما نسبت به تغییراتی که معمولاً در فرآیند گوارش رخ می‌دهد واکنش بیش از حد نشان دهد و منجر به درد، اسهال یا یبوست شود.
• عفونت شدید: IBS می‌تواند پس از یک حمله شدید اسهال (گاستروانتریت) ناشی از باکتری یا ویروس ایجاد شود. سندرم روده تحریک پذیر همچنین ممکن است با مازاد باکتری در روده (رشد بیش از حد باکتری) همراه باشد.
• استرس اولیه: افرادی که در زندگی خود بیشتر از سایرین در معرض رویدادهای استرس زا هستند، به ویژه در دوران کودکی، تمایل بیشتری به بروز علائم IBS دارند.
• تغییرات در میکروب‌های روده: به عنوان مثال می‌توان به تغییرات در باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها اشاره کرد که به طور معمول در روده‌ها ساکن هستند و نقش کلیدی در سلامت دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که میکروب‌ها در افراد مبتلا به IBS ممکن است با افراد سالم متفاوت باشد.

محرک‌ها

علائم سندرم روده تحریک پذیر ممکن اس با موارد زیر ایجاد شوند:

• غذا: نقش آلرژی یا عدم تحمل غذایی در IBS به طور کامل شناخته نشده است. آلرژی واقعی غذایی به ندرت باعث سندرم روده تحریک پذیر می‌شود. اما بسیاری از افراد هنگام خوردن یا نوشیدن برخی غذاها یا نوشیدنی‌ها از جمله گندم، محصولات لبنی، مرکبات، لوبیا، کلم، شیر و نوشیدنی‌های گازدار، علائم شدیدتر و بدتری دارند.
• استرس: اکثر افراد مبتلا به IBS علائم و نشانه‌های بدتر یا شایع‌تری را در طول دوره‌های افزایش استرس تجربه می‌کنند. اما در حالی که استرس ممکن است علائم را تشدید کند، آنها را ایجاد نمی‌کند.

عوامل خطرزا سندرم روده تحریک پذیر

بسیاری از افراد گاه به گاه علائم و نشانه‌های سندرم روده تحریک پذیر را دارند. اما اگر شما: جزو مارد اشاره شده در زیر هستید، احتمال دارد بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سندروم قرار داشته باشید:

• جوان هستند: سندرم روده تحریک پذیر بیشتر در افراد زیر 50 سال رخ می‌دهد.
• زن هستند: در ایالات متحده، سندرم روده تحریک پذیر در بین زنان شایع تر است. استروژن درمانی قبل یا بعد از یائسگی نیز یک عامل خطر برای IBS است.
• سابقه خانوادگی: ژن‌ها ممکن است در افزایش احتمال ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر نقش داشته باشند، مانند عوامل مشترک در محیط خانواده یا ترکیبی از ژن‌ها و محیط.
• مشکلات روحی روانی: اضطراب، افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان، سابقه سوء استفاده جنسی، جسمی یا عاطفی نیز ممکن است یک عامل خطر باشد.

عوارض ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر

یبوست مزمن یا اسهال می‌تواند باعث هموروئید شود. علاوه بر این، سندرم روده تحریک پذیر با موارد زیر در ارتباط است:

• کیفیت پایین زندگی: بسیاری از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر متوسط ​​تا شدید کیفیت زندگی ضعیفی را گزارش می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر سه برابر بیشتر از افرادی که علائم روده ندارند روزهای کاری خود را از دست می‌دهند.
• اختلالات خلقی: تجربه علائم و نشانه‌های IBS می‌تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. افسردگی و اضطراب نیز می‌تواند سندرم روده تحریک پذیر را بدتر کند.

راه‌های تشخیص سندرم روده تحریک پذیر

هیچ آزمایشی برای تشخیص قطعی IBS وجود ندارد. پزشک شما احتمالاً با یک تاریخچه پزشکی کامل، معاینه فیزیکی و آزمایشاتی برای رد سایر بیماری‌ها مانند بیماری سلیاک تشخیص را شروع می‌کند. پس از رد سایر شرایط، پزشک شما احتمالاً از یکی از این مجموعه معیارهای تشخیصی برای IBS استفاده می‌کند:

معیارهای رم: این معیارها شامل درد و ناراحتی شکمی است که به طور متوسط ​​حداقل یک روز در هفته در طول سه ماه گذشته طول می‌کشد، که با حداقل دو مورد از این عوامل مرتبط است: درد و ناراحتی مربوط به اجابت مزاج، تعداد دفعات دفع مدفوع تغییر می‌کند یا قوام مدفوع تغییر یافته است.

نوع سندرم روده تحریک پذیر: به منظور درمان، IBS را می‌توان بر اساس علائم شما به سه نوع تقسیم کرد: یبوست غالب، اسهال غالب یا مختلط.

پزشک شما همچنین احتمالاً بررسی خواهد کرد که آیا علائم یا نشانه دیگری دارید که ممکن است یک بیماری جدی تر را نشان دهد یا خیر. این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

• شروع علائم و نشانه‌ها بعد از 50 سالگی
• کاهش وزن
• خونریزی از رکتوم
• تب
• حالت تهوع یا استفراغ مکرر
• درد شکم، به خصوص اگر مربوط به اجابت مزاج نباشد یا در شب رخ دهد
• اسهالی که مداوم است یا شما را از خواب بیدار می‌کند
• کم خونی ناشی از کمبود آهن

اگر این علائم یا نشانه‌ها را دارید، یا اگر درمان اولیه برای سندرم روده تحریک پذیر جواب نداده است، احتمالاً به آزمایش‌های اضافی نیاز خواهید داشت. پیشنهاد میکنیم علائم اولیه سرطان روده را مطالعه کنید.

تست‌هایی که به تشخیص سندرم روده تحریک پذیر کمک می‌کنند

پزشک ممکن است چندین آزمایش از جمله مطالعات (کشت مدفوع ) مدفوع را برای بررسی عفونت یا مشکلات مربوط به توانایی روده شما برای دریافت مواد مغذی از غذا (سوء جذب) توصیه کند. همچنین ممکن است تعدادی آزمایش دیگر برای رد علل دیگر علائم خود انجام دهید. روش‌های تشخیصی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کولونوسکوپی: پزشک شما از یک لوله کوچک و قابل انعطاف برای بررسی کل طول روده بزرگ استفاده می‌کند.
• اشعه ایکس یا سی تی اسکن: این آزمایش‌ها تصاویری از شکم و لگن شما تولید می‌کنند که ممکن است به پزشک اجازه دهد سایر علل علائم شما را رد کند، به‌ویژه اگر درد شکمی دارید. پزشک ممکن است روده بزرگ شما را با یک مایع (باریم) پر کند تا هر گونه مشکلی در اشعه ایکس بیشتر نمایان شود. این آزمایش باریم گاهی اوقات سری GI پایین تر نامیده می‌شود.
• آندوسکوپی فوقانی: یک لوله بلند و منعطف در گلو وارد می‌شود و در لوله‌ای که دهان و معده شما را به هم وصل می‌کند (مری) قرار می‌گیرد. یک دوربین در انتهای لوله وجود دارد که به پزشک اجازه می‌دهد تا دستگاه گوارش فوقانی شما را بررسی کند و نمونه بافتی (بیوپسی) از روده کوچک و مایع شما را برای بررسی رشد بیش از حد باکتری‌ها تهیه کند. در صورت مشکوک بودن به بیماری سلیاک، پزشک ممکن است آندوسکوپی را توصیه کند.

آزمایشات آزمایشگاهی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تست عدم تحمل لاکتوز: لاکتوز آنزیمی است که برای هضم قند موجود در محصولات لبنی به آن نیاز دارید. اگر لاکتوز تولید نکنید، ممکن است مشکلاتی مشابه مشکلات ناشی از IBS از جمله درد شکم، گاز و اسهال داشته باشید. پزشک ممکن است آزمایش تنفسی را تجویز کند یا از شما بخواهد که شیر و فرآورده‌های آن را برای چند هفته از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• آزمایش تنفس برای رشد بیش از حد باکتری: آزمایش تنفس همچنین می‌تواند تعیین کند که آیا رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک شما وجود دارد یا خیر. رشد بیش از حد باکتری‌ها در بین افرادی که جراحی روده انجام داده‌اند یا مبتلا به دیابت یا بیماری دیگری هستند که هضم را کند می‌کند، شایع تر است.
• آزمایش‌های مدفوع: اگر اسهال مزمن دارید، ممکن است مدفوع شما از نظر باکتری یا انگل یا مایع گوارشی تولید شده در کبد شما (اسید صفراوی) بررسی شود.

درمان سندرم روده تحریک پذیر

درمان سندرم روده تحریک پذیر بر تسکین علائم تمرکز دارد تا بتوانید تا حد امکان طبیعی زندگی کنید. علائم و نشانه‌های خفیف را اغلب می‌توان با مدیریت استرس و با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی کنترل کرد. موارد زیر را سعی کنید در نظر بگیرید:

• از مصرف غذاهایی که علائم شما را تحریک می‌کنند اجتناب کنید
• غذاهای پر فیبر بخورید
• به مقدار زیاد مایعات بنوشید
• به طور منظم تمرین کن
• به اندازه کافی خوابیدن

پزشک ممکن است به شما توصیه کند که مواد غذایی اشاره شده در پایین را از رژیم غذایی خود حذف کنید:

• غذاهای پر نفخ (گاز): اگر دچار نفخ یا گاز معده می‌شوید، ممکن است لازم باشد از مصرف موادی مانند نوشیدنی‌های گازدار و الکلی و غذاهای خاصی که ممکن است منجر به افزایش گاز می‌شوند، اجتناب کنید.
• گلوتن: تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر در صورت قطع مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار) حتی اگر بیماری سلیاک نداشته باشند، بهبود علائم اسهال را گزارش می‌دهند.
• برنامه خذفی مواد غذایی FODMAPs: برخی از افراد به کربوهیدرات‌های خاصی مانند فروکتوز، فروکتان‌ها، لاکتوز حساس هستند که به عنوان FODMAP شناخته می‌شوند. الیگوساکاریدهای قابل تخمیر، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی ال‌ها نیز سایر این موارد هستند. FODMAP ها در برخی از غلات، سبزیجات، میوه‌ها و محصولات لبنی یافت می‌شوند. یک متخصص تغذیه می‌تواند در این تغییرات رژیم غذایی به شما کمک کند.

اگر مشکلات شما متوسط ​​یا شدید است، پزشک ممکن است مشاوره را پیشنهاد دهد. به خصوص اگر افسردگی دارید یا اگر استرس علائم شما را بدتر می‌کند. علاوه بر این، پزشک بر اساس علائم شما ممکن است داروهایی مانند موارد زیر تجویز کند:

• مکمل‌های فیبر: مصرف مکملی مانند پسیلیوم (متاموسیل) همراه با مایعات ممکن است به کنترل یبوست کمک کند.
• ملین‌ها: اگر فیبر به یبوست کمک نکند، پزشک ممکن است ملین‌های بدون نسخه مانند منیزیم هیدروکسید خوراکی (شیر فیلیپس منیزیا) یا پلی اتیلن گلیکول (میرالاکس) را توصیه کند.
• داروهای ضد اسهال: داروهای بدون نسخه، مانند لوپرامید (Imodium A-D)، می‌توانند به کنترل اسهال کمک کنند. پزشک شما همچنین ممکن است یک اتصال دهنده اسید صفراوی مانند کلستیرامین (Prevalite)، کلستیپول (Colestid) یا colesevelam (ولچول) تجویز کند. اتصال دهنده‌های اسید صفراوی می‌توانند باعث نفخ شوند.
• داروهای آنتی کولینرژیک: داروهایی مانند دی سیکلومین (بنتیل) می‌توانند به تسکین اسپاسم دردناک روده کمک کنند. گاهی اوقات برای افرادی که حملات اسهال دارند تجویز می‌شود. این داروها به طور کلی بی خطر هستند اما می‌توانند باعث یبوست، خشکی دهان و تاری دید شوند.
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای: این نوع دارو می‌تواند به کاهش افسردگی و همچنین مهار فعالیت نورون‌هایی که روده‌ها را کنترل می‌کنند و به کاهش درد کمک می‌کند، کمک کند. اگر اسهال و درد شکم بدون افسردگی دارید، پزشک ممکن است دوز کمتر از حد طبیعی ایمی پرامین (توفرانیل)، دزیپرامین (نورپرامین) یا نورتریپتیلین (پاملور) را پیشنهاد کند. عوارض جانبی که ممکن است در صورت مصرف دارو قبل از خواب کاهش یابد، می‌تواند شامل خواب آلودگی، تاری دید، سرگیجه و خشکی دهان باشد.
• داروهای ضد افسردگی SSRI: داروهای ضد افسردگی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین (پروزاک، سارافم) یا پاروکستین (پاکسیل)، ممکن است در صورت افسردگی و درد و یبوست کمک کنند.
• داروهای ضد درد: مانند پرگابالین (Lyrica) یا گاباپنتین (Neurontin) ممکن است درد شدید یا نفخ را کاهش دهد.

داروهای مخصوص IBS

داروهای تایید شده برای افراد خاص مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از:

• آلوسترون (Lotronex): آلوسترون برای شل کردن روده بزرگ و کند کردن حرکت مواد زائد در قسمت تحتانی روده طراحی شده است. آلوسترون را فقط پزشکانی می‌توانند تجویز کنند که در یک برنامه خاص ثبت‌نام کرده‌اند، برای موارد شدید IBS غالب اسهالی در زنانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، در نظر گرفته شده است، و برای استفاده توسط مردان تأیید نشده است. این دارو با عوارض جانبی نادر اما مهم مرتبط است، بنابراین تنها زمانی باید در نظر گرفته شود که سایر درمان‌ها موفقیت آمیز نباشند.
• الوکسادولین (Viberzi): الوکسادولین می‌تواند اسهال را با کاهش انقباضات عضلانی و ترشح مایع در روده و افزایش تون عضلانی در راست روده کاهش دهد. عوارض جانبی می‌تواند شامل حالت تهوع، درد شکم و یبوست خفیف باشد. الوکسادولین همچنین با پانکراتیت همراه است که می‌تواند در افراد خاص جدی و شایع تر باشد.
• ریفاکسیمین (Xifaxan): این آنتی بیوتیک می‌تواند رشد بیش از حد باکتری‌ها و اسهال را کاهش دهد.
• لوبیپروستون (آمیتیزا): لوبی پروستون می‌تواند ترشح مایع را در روده کوچک شما افزایش دهد تا به دفع مدفوع کمک کند. این دارو برای زنان مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر با یبوست تأیید شده است و معمولاً فقط برای زنان با علائم شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند تجویز می‌شود.
• لیناکلوتید: این دارو می‌تواند ترشح مایع را در روده کوچک افزایش دهد تا به دفع مدفوع کمک کند. لیناکلوتید می‌تواند باعث اسهال شود، اما مصرف دارو 30 تا 60 دقیقه قبل از غذا اغلب کمک کننده است.