آنوریسم مغزی؛ علائم، علت‌ها، تشخیص و راه های درمان
آنوریسم مغزی به معنی ایجاد یک ناحیه ورم کرده یا برآمدگی در رگ‌های خونی مغزی است. این ضایعه از نظر آناتومیک اکثراً شبیه میوه آویزان شده از شاخه است.
امکان تراوش یا پارگی آنوریسم مغزی وجود دارد، و لذا خونریزی داخل مغز (سکته هموراژیک) بوقوع می‌پیوندد. در اکثر موارد، پارگی آنوریسم مغزی، در فضای بین مغز و بافت‌های نازک پیرامون آن به وقوع می‌پیوندد.از این نوع سکته هموراژیک، تحت عنوان خونریزی ساب آراکنوئید یاد می‌شود.
آنوریسم دچار پارگی، بلافاصله به یک ضایعه تهدیدکننده جان افراد تبدیل می‌شود. لذا به درمان مناسب و صحیحی نیاز دارد. این در حالیست که بسیاری از آنوریسم های مغزی دچار پارگی نمی‌شوند، مشکلات جسمانی را ایجاد نمی‌کنند، یا علائم مشخصی ندارند. این آنوریسم ها اکثراً در حین انجام آزمایشات، برای تشخیص سایر بیماری‌ها شناسایی می‌شوند.
درمان آنوریسم مغزی بدون پارگی، در برخی موارد مفید واقع می‌شود. بدین ترتیب از بروز پارگی در رگ‌های مغزی، در آینده نزدیک جلوگیری به عمل می‌آید. حتماً با متخصص مغر و اعصاب مورد اعتمادتان صحبت بکنید، تا بهترین گزینه‌های موجود مطابق با نیازهای خود را درک نمایید.
علائم آنوریسم مغزی
آنوریسم دچار پارگی
سردرد شدید و ناگهانی، اصلی‌ترین نشانه آنوریسم دچار پارگی است. معمولاً از این سردرد، با عنوان بدترین سردردی که فرد تا این لحظه تجربه کرده است یاد می‌شود.
نشانه‌ها و علائم متداول پارگی آنوریسم عبارتند از :
- سردردهای ناگهانی و خیلی شدید
- تهوع و استفراغ
- سفت شدن ناحیه گردن
- تار شدن یا دوگانگی بینایی
- حساسیت به نور
- حمله عصبی
- افتادگی پلک
- از دست رفتن هوشیاری
- احساس سردرگمی
-
تراوش در آنوریسم
در برخی موارد، آنوریسم ممکن است با تراوش مقدار اندکی خون همراه بشود. چنین تراوشی (خونریزی موقت)، با نشانه زیر همراه می‌شود :
- سردرد خیلی شدید و ناگهانی
معمولاً پس از تراوش، پارگی به مراتب شدیدتری به وقوع می‌پیوندد.
آنوریسم بدون پارگی
آنوریسم مغزی بدون پارگی، هیچگونه علائمی را بجا نمی‌گذارد، علی الخصوص در صورتی که در مقیاس کوچکی به وقوع پیوسته باشد. این در حالیست که آنوریسم بزرگ‌تر و فاقد پارگی، احتمالاً روی بافت‌ها و اعصاب مغز فشار وارد می‌کند. در این شرایط، با نتایج احتمالی زیر روبرو می‌شویم :
- درد در قسمت بالا، و عقب یکی از چشم‌ها
- بزرگ شدن مردمک چشم
- تغییر قدرت بینایی، یا دوگانگی دید
- بی حسی یک سمت صورت
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورتی که با شرایط زیر روبرو شدید، بلافاصله به مرکز پزشکی مراجعه نمایید :
- سردرد ناگهانی و خیلی شدید
اگر در کنار شخصی هستید که از سردرد شدید و ناگهانی ابراز ناخشنودی می‌کند، یا هوشیاری خود را از دست می‌دهد و تشنج می‌کند، با شماره‌های اورژانس محلی یا ۱۱۵ تماس بگیرید.
آنوریسم های مغزی، بدلیل نازک شدگی دیواره‌های سرخرگ رخ می‌دهند. آنوریسم معمولاً به صورت انشعاب یا حالت‌های چندشاخه در داخل سرخرگ‌ها ظاهر می‌شوند، زیرا این قسمت‌های رگ‌های خونی، از نظر ساختاری ضعیف‌تر هستند.
علیرغم اینکه امکان ظهور آنوریسم در هر نقطه‌ای از مغز وجود دارد، اما اکثراً در سرخرگ‌های مستقر در پایه مغز رواج دارند.
علل ایجاد آنوریسم مغزی
علل واقعی ایجاد آنوریسم ناشناخته هستند، اما یک سری عوامل، خطر بروز این عارضه را افزایش می‌دهند.
عوامل مخاطره آمیز
برخی عوامل منجر به تضعیف دیواره سرخرگ، و به تبع افزایش خطر بروز آنوریسم مغزی یا پارگی آنوریسم می‌شوند. آنوریسم های مغزی در افراد بالغ بیشتر از اطفال، و در زنان بیشتر از مردان شایع هستند.
برخی عوامل مخاطره آمیز در گذر زمان ظاهر می‌شوند، برخی دیگر از ابتدای تولد با فرد همراه هستند.
عوامل مخاطره آمیزی که در گذر زمان توسعه می‌یابند، عبارتند از :
- بالا رفتن سن
- مصرف سیگار
- فشار خون بالا (بیماری فشار خون)
- مصرف مواد مخدر، علی الخصوص کوکائین
- مصرف افراطی الکل
برخی آنوریسم ها، پس از آسیب دیدگی سر (آنوریسم تجزیه‌ای) ، یا برخی عفونت‌های خونی (آنوریسم مایکوتیک) ظاهر می‌شوند.
عوامل مخاطره آمیز در زمان تولد
برخی بیماری‌ها که از زمان تولد در فرد وجود دارند، ریسک ظهور آنوریسم مغزی را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از :
- اختلالات مادرزادی در بافت پیوندی همچون سندروم اهلر- دانلوس که منجر به تضعیف رگ‌های خونی می‌شود
- بیماری پُلی کیستیک کلیوی : یک بیماری مادرزادی که منجر به افزایش فشار خون در کیسه‌های نگهدارنده مایعات در کلیه می‌شود.
- آئورت به صورت غیرعادی باریک (باریک شدن آئورت) : یک رگ خونی بزرگ که خون غنی از اکسیژن را از قلب به قسمت‌های مختلف بدن انتقال می‌دهد.
- ناهنجاری بدشکلی شریانی مغز (AVM) : اتصال غیرعادی بین سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های مغز، که مانع از به جریان افتادن طبیعی خون بین آن‌ها می‌شود.
- سابقه خانوادگی از آنوریسم مغزی : علی الخصوص بستگان درجه ۱ همچون والدین، برادر، خواهر، فرزند
تشخیص آنوریسم مغزی
در صورتی که سردرد شدید و ناگهانی، یا سایر علائم مربوط به پارگی آنوریسم را تجربه کردید، یک آزمایش یا یک مجموعه آزمایشات برای شما تجویز می‌شوند. هدف مشخص کردن این موضوع است که آیا خونریزی در فضای بین مغز و بافت‌های اطراف رخ داده است (خونریزی ساب آراکنوئید)، یا نوع دیگری از سکته در این زمینه مؤثر بوده است.
در صورتی که وقوع خونریزی محرز بشود، آنگاه تیم خدمات اورژانس نوع خونریزی (پارگی آنوریسم) را تعیین می‌کنند.
اگر آنوریسم مغزی از نوع فاقد پارگی را تجربه کرده باشید، و علائمی همچون درد پشت چشم، تغییر قدرت بینایی یا دوگانگی دید در شما ظاهر شده باشند، آنگاه یک سری آزمایشات را انجام خواهید داد تا منشأ آنوریسم مشخص بشود.
آزمایش‌های تشخیصی عبارتند از :
- توموگرافی رایانه‌ای (CT) : آزمایش سی تی اسکن، که حالت خاصی از آزمایش با پرتو X است، به عنوان اولین آزمایش جهت تعیین وضعیت خونریزی مغزی بکار می‌رود. این آزمایش، تصاویر دو بُعدی از برش‌های مغزی را ایجاد می‌کند.ممکن است در کنار این آزمایش، یک ماده رنگی نیز به جریان خون داخل مغز تزریق بشود. بدین ترتیب تشخیص آنوریسم ساده‌تر انجام می‌شود. این حالت خاص از تست آنژیوگرافی CT نامیده می‌شود.
- آزمایش سیال مغزی نخاعی : اگر دچار خونریزی ساب آراکنوئید شده باشید، به احتمال زیاد گلبول‌های قرمز خون در مایع اطراف مغز و نخاع یافت می‌شوند (مایع مغزی نخاعی). اگر احتمال پارگی آنوریسم وجود داشته باشد، اما آزمایش سی تی اسکن هیچ نشانه‌ای از خونریزی را به دنبال نداشته باشد، آنگاه پزشک دستور انجام آزمایش مایع مغزی نخاعی را صادر می‌کند. از فرایند دریافت مایع مغزی نخاعی از پشت بوسیله یک سوزن ، با عنوان «سوراخ کمری-نخاعی» یاد می‌شود.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) : در آزمایش MRI، از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق و شفافی از مغز، چه به صورت دو برش‌های دو بُعدی، یا سه بُعدی استفاده می‌شود. نوع خاصی از MRI که جزئیات دقیق‌تری از وضعیت سرخرگ‌ها ارائه می‌دهد (MRI آنژیوگرافی)، برای تشخیص آنوریسم مفید واقع می‌شود.
- آنژیوگرام مغزی : در طول این آزمایش که با اسم آرتریوگرام مغزی نیز از آن یاد می‌شود، پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را وارد یک سرخرگ بزرگ می‌کند.این سرخرگ معمولاً در بخش کشاله ران قرار دارد. رنگ مخصوصی که به کاتتر تزریق می‌شود، با عبور از سرخرگ‌ها به مغز می‌رسد.
در ادامه کار، یک سری تصاویر بدست آمده با پرتو X، جزئیاتی از وضعیت سرخرگ‌ها را ارائه می‌دهند، و هرگونه آنوریسم احتمالی را تشخیص می‌دهند. این آزمایش ماهیت تهاجمی بیشتری نسبت به سایر آزمایش‌ها دارد ، و معمولاً هنگامی استفاده می‌شود که اطلاعات تشخیصی سایر آزمایش‌ها ناکافی باشند.
| مدت زمان بستری | حداقل 8 روز |
|---|