پروستات غده ای است با وزن حدود بیست گرم که در تمام مردان وجود دارد و دور تا دور قسمت ابتدایی مجرای ادراری را فرا گرفته است.(شکل 1). این غده قسمتی از مایع منی و مواد مغذی برای اسپرم  را تأمین می کند. همۀ مردان غدۀ پروستات را دارند و در همۀ مردان، اندازۀ این غده از حدود چهل سالگی شروع به افزایش می کند و آنچه در بین مردم به عنوان بیماری پروستات رایج است در حقیقت همین «بزرگی پروستات» است. بزرگ شدن پروستات به علت تغییرات هورمونی است که در این سن در مردان ایجاد می شودو ارتباطی با تغذیه و فعالیت جنسی ندارد. اگر چه بزرگی پروستات در همۀ مردان رخ می دهد ولی همیشه و در همۀ افراد موجب ایجاد علائم نمی شود.

علائم بزرگی پروستات عبارتند از تکرّر ادرار (بخصوص در شب)، باریک شدن و ضعیف شدن جریان ادرار، تأخیر در شروع ادرار، قطره قطره آمدن ادرار و گاهی سوزش ادرار و حتی احتباس ادراری (بند آمدن ادرار). معمولاً علائم بیمار در فصل سرما و با خوردن برخی داروها (مثلاً قرص سرماخوردگی) تشدید می شود. در موارد شدید و طول کشیده، ممکن است عوارضی از قبیل سنگ مثانه، عفونتهای ادراری مکرر و برگشت ادرار به داخل کلیه ها وحتی نارسائی کلیه ها نیز به آن اضافه شود. تشخیص بزرگی پروستات بر اساس سن بیمار، علائم بیمار، سونوگرافی و معاینۀ پروستات از راه مقعد انجام می شود. اغلب موارد بزرگی پروستات خوش خیم است ولی از آنجا که تعداد اندکی از موارد بزرگی پروستات به علت بدخیمی پروستات است، برای افتراق این دو حالت از معاینه و همچنین آزمایش خونی به نام PSA استفاده می شود. باید دانست که بزرگی بدخیم پروستات نیز چنانچه در مراحل اولیه تشخیص داده شود کاملاً قابل درمان است و به همین جهت توصیه می شود در تمام مردان از چهل سالگی به بعد طی فواصل زمانی مشخص ، آزمایش PSA و معاینۀ پروستات انجام شود.

برای درمان بزرگی خوش خیم پروستات، هم درمان دارویی و هم درمان جراحی انجام می شود که هر یک جایگاه خود را دارند. نکتۀ  مهم  این است که برای انتخاب نوع درمان، اندازۀ پروستات مهم نیست بلکه علائم بیمار از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه داروهایی وجود دارند که باعث گشاد شدن مجرا و یا کوچک شدن پروستات می شوند و برخی از بیماران مبتلا به بزرگی خوش خیم پروستات را می توان در مراحل اولیه با این داروها درمان کرد و علائم بیمار در حد زیادی بهبود می یابند.

در بیمارانی که با درمان دارویی بهبود یابند گاهی می توان در طول زمان مقدار دارو را کم کرد ولی گاهی نیز لازم است که تا پایان عمر از دارو استفاده کنند.

در صورتی که بزرگی پروستات با دارو درمان نشود یا همراه با سنگ مثانه، برگشت ادراربه داخل کلیه، عفونتهای ادراری مکرر یا خونریزی مکرر ادراری باشد یا مکرراً موجب احتباس ادراری شود و همچنین در برخی موارد دیگر ، نیاز به جراحی وجود دارد. جراحی پروستات به دو روش باز و بسته (اندوسکوپیک) قابل انجام است. هر دو روش پس از بیهوشی عمومی یا بیحسی از کمرانجام میشود.  جراحی باز از طریق قسمت پائینی جدار شکم انجام میشود و کل پروستات خارج میگردد ولی جراحی بسته یا اندوسکوپیک پروستات (TURP) که اشتباها به جراحی لیزری معروف شده است از طریق مجرای ادراری انجام می شود. در این روش،  پروستات به صورت لایه لایه تراشیده می شود. باید توجه داشت که این روش برای تمام بیماران مناسب نیست و انتخاب نوع عمل (باز یا بسته) توسط جراح و بر حسب اندازۀ پروستات و یافته های موقع معاینه و سیستوسکوپی(مشاهده مثانه با دستگاه مخصوص) که بلافاصله قبل از عمل انجام می شود ، مقدور است.

دکتر محمدرضا قرائتی

متخصص و جراح کلیه و مجاری ادراری و تناسلی

فلوشیپ فوق تخصصی  پیوند کلیه(www.drgharaati.ir)